İnsan hayatının en önemli dinamiklerinden biri olan ve evrensel bir değer olarak farklı kültürlerde tarih boyunca karşımıza çıkan komşuluk, köklü medeniyetimiz içerisinde şehir hayatının ve onun daha küçük birimi olan mahalle kültürünün oluşmasında merkezî bir rol üstlenmiştir. Komşuluk karşılıklı sevgi ve saygı duygularıyla beslenen, bireyleri yardımlaşma ve fedakârlığa teşvik eden, sahiplenme duygusunu kuvvetlendiren, kişiye sorumluluk yükleyen, misafirperverlik, nezaket, iyilik, gönüllülük gibi pek çok değeri içinde barındıran erdemli bir hayat tarzının yansımasıdır. Öte yandan komşuluk yalnızca şehir hayatı ile sınırlı değildir. Esnaflık ve çarşı kültürü ile çalışma hayatında, dayanışma, iş paylaşımı gibi yönleriyle kırsal kesimde ve daha büyük ölçekte devletler arasında pek çok alanda karşılığını bulan oldukça geniş bir anlam dünyasına sahiptir.

Ancak bu değerin günümüzde hakkıyla yaşatıldığını söylemek oldukça güç. Bugün hemen hepimiz komşularımızın birçoğunu ya hiç tanımıyoruz, ya da tanışıklığımız selamlaşmanın ötesine geçmiyor. Yaşadığımız apartmanlarda bir iki komşumuzun kapısını çalabilecek kadar samimiyet kurabilmişsek kendimizi kazançlı sayıyoruz. Öte yandan yine hemen her birimiz, komşuluğun zayıflamasından yakınıyor, geleneksel komşuluk ilişkilerinin nisbî olarak yaşanabildiği geçmiş günleri hasretle yad ediyor ve bugün gelinen noktadan şikayet ediyoruz. Evet bunda toplumsal hayatımızın dinamiklerindeki değişimlerin, kentsel ve mekânsal dönüşümlerin belirleyici etkisi inkâr edilemez; ancak bu, yaşadığımız muhitte bizimle aynı dertten muzdarip komşularımız olduğu gerçeğini değiştirmiyor. Toplumsal meselelerin sorumluluğunu siyasal mercilere, yerel yönetimlere, eğitim sistemine, tarihsel süreç içerisinde yaşanan dönüşümlere ya da başka dış etkenlere yüklemek mümkün. Ancak sorunun çözümünde inisiyatif almak istiyorsak, bunun için tarihsel ve toplumsal hafızamızda yeterince veri ve kapısını çalabileceğimiz onlarca komşumuz var. Geçmişte ve günümüzde komşuluk ilişkilerine dair uygulanmış güzel örneklikleri bugün kendi hayatımızda tatbik etmek, bireysel ve toplumsal yaşantımızda bir kartopu etkisi oluşturacaktır. İşte onlardan bazıları:

• Yeni taşınan komşuya hoş geldin ziyaretine gitmek, taşınma gününde bir tencere yemekle kapısını çalmak ve bir ihtiyacı olup olmadığını sormak
• Bayramlarda komşuları evinde ziyaret ederek bayramlaşmak, komşu çocuklarına hediye almak, harçlık vermek
• Hastalık ve sıkıntı zamanlarında yanlarında olmak,
• Komşulardan birinin cenazesi olduğunda yanında olmak, kederini paylaşmak,
• Doğum, sünnet, nişan, kına gecesi, düğün gibi tatlı telaşelerinde yardımcı olarak yükünü hafifletmek, sevincini paylaşmak
• Çocuklarını kendi çocuğu gibi koruyup kollamak, bir tehlike sezinlediğinde gerekirse inisiyatif alarak müdahale etmek

“İnsanlığın Ortak Değerleri” üst başlığını taşıyan seri yayın çalışmamızda, komşuluk, gönüllülük, saygı, temizlik, nezaket, misafirperverlik, dayanışma, dürüstlük, fedakârlık, merhamet, vefa ve paylaşma gibi birçok değerin bütüncül bir bakış açısıyla bir araya getirilmesi hedeflenmektedir.

Yolculuğumuzun ilk adımlarından biri olan “Komşuluk” bülteninde, İslam medeniyeti ve geleneğimizde komşuluk ilişkileri somut örnekler, anekdotlar ve okuma parçaları eşliğinde ele alınmıştır. Modern dönemde komşuluk ilişkilerinin yaşadığı dönüşümler ve günümüzde karşılaşılan sorunlardan hareketle farklı paydaşlara yönelik teklif ve önerilerse metnin özgün katkı sunma çabasının bir ürünüdür.

“İnsanlığın Ortak Değerleri” serisinin diğer çalışmaları da önümüzdeki günlerde sizlerle paylaşılacaktır.

Bültenimiz ulaşmak için: https://evrenseldegerler.org.tr/edp_yayinlar/insanligin-ortak-degerleri-komsuluk/

17.05.2020 / Evrensel Değerler Derneği