19. yüzyılda Büyük Kıtlık veya Patates Kıtlığı olarak bilinen 7 yıl süren açlık, o dönem İngiliz yönetimi altında olan İrlanda’da bir milyondan fazla kişinin ölümüne yol açtı ve halkın belleğinde derin izler bıraktı.

Ağıtlara ve kitaplara konu olan kıtlık, patateslerin bir mantar nedeniyle tarlada çürümesiyle başladı.

İrlanda’nın şimdiye kadar yaşadığı en büyük felaket olan Büyük Kıtlık sırasında bir milyondan fazla İrlandalı ABD’ye göç etmek zorunda kaldı. Herhangi bir yere gidemeyecek kadar fakir olanlar ise ya açlıktan ya da yetersiz beslenmeye bağlı hastalıklar nedeniyle bir nevi ölüme terk edildi.

Kıtlığın en şiddetli yılı, mahsulde herhangi bir iyileşme görülmeyen 1847 oldu. Tarihe “Kara 47” olarak geçen o yıl yardım umulmadık ve uzak bir yerden, Osmanlı’dan geldi.

Osmanlı Sultanı yardım elini uzattı

Binlerce kilometre uzaklıktaki İstanbul’da Sultan Abdülmecid, İrlanda’dan gelen diş hekiminin anlatımıyla durumdan haberdar oldu.

Sultan, açlıktan ölen İrlandalılara yardım etmek için acilen 10 bin sterlin (şu anki değeriyle yaklaşık 8 milyon lira) yardım teklifinde bulundu.

Ancak o dönem Kraliçe Victoria, 2 bin sterlin yardım yapmıştı ve İngiltere, Kraliçe’nin yardımını aşan bir miktarı kabul etmek istemedi.

Bunun üzerine Sultan Abdülmecid, istemeyerek yardımı azalttı ve İrlanda’ya bin sterlin gönderdi. Bunun yeterli olmadığını bilen Sultan, daha fazla yardım için çare aradı.

İngilizlerden gizli yardım

Türkiye’nin Dublin Büyükelçisi Levent Murat Burhan, yaptığı açıklamada, “Sultan Abdülmecid daha fazlasını yapmak istiyordu ve üç gemiyle İrlanda’ya yiyecek, ilaç ve diğer acil ihtiyaçların götürülmesini emretti.” dedi.

Tarihi yardım operasyonunun gizli şekilde yapıldığını, İngiliz donanmasının herhangi bir yabancı geminin başkent Dublin veya Cork kenti limanlarına yanaşmasına izin vermeyeceğinin bilindiğini kaydeden Burhan, “Bu yüzden Osmanlı gemileri, yardımı daha kuzeydeki Drogheda limanına götürmek zorunda kaldı.” diye konuştu.

173 yıla rağmen unutulmadı

Aradan geçen 173 yıla rağmen İrlandalılar tarafından hatırlanmaya devam Osmanlı İmparatorluğu’nun cömertliği, bazı anıt ve görsellerle ölümsüzleştirildi.

Dönemin Drogheda Belediye Başkanı Frank Godfrey ve dönemin Türkiye’nin Dublin Büyükelçisi Taner Baytok tarafından 1995’te belediye binası duvarına “1847 Büyük İrlanda Kıtlığı, Türkiye halkının İrlanda halkına karşı cömertliğinin tanınması ve anısına” yazılı bir plaket çakıldı.

Ay yıldız kasabanın armasında

Drogheda kasabasının armasına da o dönem ay yıldız eklendi.

Nitekim 2010’da dönemin İrlanda Cumhurbaşkanı Mary McAleese, Ankara’ya yaptığı bir ziyaret sırasında “İrlanda halkı bu eşine az rastlanır cömertliği asla unutmadı. Drogheda halkı armalarına sizin güzel amblemlerinizi, güzel ay ve yıldızı eklediler.” diyerek şükranlarını dile getirdi.

Yerel futbol takımı Drogheda United’ın ambleminde de görülen ay yıldız ayrıca kasabada taşlara oyuldu ve duvarlara işlendi.

Ancak yardımın ve İrlandalıların minnettarlığının en önemli kanıtını, Drogheda yetkilileri tarafından imzalanan bir mektup oluşturuyor.

Şükran mektubu gönderildi

Büyükelçi Burhan’ın bir kopyasını gösterdiği mektupta, “Zat-ı Şahaneleri Osmanlı Mülkünün Sultanı Abdülmecid Han’a, aşağıda imzası bulunan biz İrlanda eşrafı, siz zat-ı devletlerinin mağdur ve perişan İrlandalılara karşı gösterdiğiniz alaka ve geniş kereminiz dolayısıyla minnet ve en derin şükranlarımızı arz için müsaade istirham ediyoruz.” ifadeleri kullanıldı.

İrlandalıların kendilerini ve ailelerini açlıktan kurtarmak için kendilerinden “daha az belaya uğrayan diğer ülkelerin kerem ve ihsanına el açmaktan başka çaresi kalmadığı” kaydedilen mektupta, “Siz zat-ı alileri yapılan bu çağrıya cevap verdiniz. Onlarca soydaşımızı yok olmaktan kurtaran bu vakitlice ve cömert yardımınız için İrlanda ahalisi adına zat-ı şahanelerine minnet ve şükranlarımızı arza müsaade rica ediyoruz.” ifadesine yer verildi.

“İyi, müşfik ve cömert adam”

O dönem dini bir dergide “Bir Hayırsever Sultan” başlıklı yazıda Osmanlı Padişahı’nın cömertliği övüldü.

Yazıda, “İlk defa çok kalabalık bir İslam nüfusunu temsil eden bir Müslüman hükümdar, Hristiyan bir ulusa kendiliğinden sıcak bir şefkat gösterirdi. Böyle bir şefkat, insanlığın tüm ortak hayır kurumlarında görülsün ve bundan böyle hilal ve haçın takipçileri arasında sürdürülsün.” ifadesi kullanıldı.

İrlanda milliyetçisi bir dergide de Sultan’dan “iyi, müşfik ve cömert bir adam” şeklinde bahsedilerek, İslam’a inanan birinin, İsevilere yönelik bu tavrının kendileri için bir örnek oluşturduğu ortaya kondu.

İrlandalı romancı James Joyce da Abdülmecid’in yardımından edebiyat tarihinden önemli yere sahip olan Ulysses adlı romanında bahsetti. Romanda, karakterlerden birine, açlık zamanında İngilizlerin tavrını eleştirirken “Büyük Türk bile kuruşlarını gönderdi.” dedirtildi.

İyi ilişkiler sürüyor

Büyükelçi Burhan, Drogheda’yı birkaç kez ziyaret ettiğini, her seferinde yerel siyasetçiler tarafından sıcak bir şekilde karşılandığını söyledi.

Türklere yönelik saygı ve sevginin bugün hala hissedildiğine dikkat çeken Burhan, yardım amaçlı yapılan bir koşu sırasında eski Drogheda Belediye Başkanı Frank Geoffrey’in eline alarak koşmak için eve giderek Türk bayrağını getirdiğini anlattı.

Burhan ayrıca büyükelçiliğin aynı renkleri taşıyan ve 2011’de kardeş kulüpler olan Drogheda United ile Trabzonspor arasında yardım amaçlı bir karşılaşma yapılması için çalıştıkları bilgisini de paylaştı.